1914, februari 2 Schiedam
Nederlandse Protestantenbond (Westvest)
1914: Nieuw orgel door Standaart. Ingebruikname 2 februari 1914
met een bespeling door A. B. H. Verhey, organist van de kerk.
Programma: Bach, Toccata en
fuga d moll; Franck, Prélude, fugue et variation;
Handel, Concerto F dur;Mendelssohn, Sonate A dur;
Brahms, koraalvoorspel Herzlich tut mich verlangen;
Schumann, Avondlied; Lemmens, Marche triomphale.
Kas en front werden ontworpen door
prof. Evers die ook het ontwerp voor de kerk had gemaakt. Het front in Engelse stijl, d.w.z. niet
meer in houten omlijsting. In het front 24 pijpen
van Prestant 8 en 12 van Viola di Gamba 8.
Windvoorziening met baskule-trapbeweging; voor de aanleg van een elektrische
windvoorziening was ruimte gereserveerd.
Winddruk: solostemmen
80 mm, hoofdmanuaal en gezichtpijpen 95 mm,
grondstemmen en pneumatische inrichting 110 mm.
Klavieren uitschuifbaar, waardoor het inwendige
gemakkelijk is te overzien.
Foto (01) door Rijksdienst voor het cultureel erfgoed
Hoofdmanuaal, C-g' : Bourdon 16, Prestant 8, Viola di
Gamba 8, Flüte harmonique 8, Aeoline 8, Flüte travers 8,
Roerfluit 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Woudfluit 2, Trompette
harmonique 8.
Positief, C-g'"(in crescendokast): Viool Prestant 8, Viola
d’Amore 8, Salicionaal 8, Gemshoorn 8, Holpijp 8, Flüte
dolce 4, Vox humana 8. Tremulant.
Pedaal, C- f: Subbas 16, Baardpijp 8, Bazuin 16. Oktaafkoppel.
Koppelingen: man.-pos., ped.-man., ped.-pos.
Drukknoppen: p mf f t afl.
De Vox humana was sterker geïntoneerd dan gebruikelijk
en daardoor dominerend in het ensemble van het bovenmanuaal,
hetgeen kritiek uitlokte in de pers.
Dit orgel is door den fabrikant wat registratuur en intonatie
betreft geheel samengesteld en geregeld naar
het verlangen van den heer Verhey, toonkunstenaar te
Rotterdam.
Als een bijzonderheid zij vermeld, dat dit
orgel geen vulstemmen heeft, alleen grondstemmen,
waaronder verschillende solostemmen, die op vele orgels
niet voorkomen.
Bijzonder schoon zijn bijv. de Flute
harmonique, de Flute tembres (lees: travers), de Quintadeen,
de Viola di Gamba, — de laatste in ’t front gebouwd
en door een nieuwe toepassing veredeld. (........ )
De totaalindruk is voortreffelijk; het uiterlijk best verzorgd.
De fabrikant oogst met dit instrument nieuwe
lauweren. De Standaard,
9 februari 1914;
geciteerd in
boekje kerkorgels - 43/44.
De samenstelling der dispositie is zoodanig, dat geen
enkele kwint, kwart of terts er in aanwezig is; er is naar
gestreefd alle „boventonen” te vermijden, den natuurtoon
naar voren te brengen; vandaar dat ook geen z.g.
vulstemmen aanwezig zijn.
II. de Ronde in
Rotterdamsch Nieuwsblad,
3 februari 1914;
geciteerd in
boekje kerkorgels - 46.
Bericht uit "Het Orgel" van februari 1914
In juli 1915 adverteert Standaart met dit instrument in "Het Orgel".
Jaren '50 en '60 van de 20e eeuw: Wijzigingen door de orgelbouwers H.G.
Kamphuis uit Schiedam en de orgelmaker C.H. van Oosten te Rotterdam. (03)
1962: De pneumatische tractuur werd gewijzigd in een
elektrische overbrenging, hetgeen de aanspreeksnelheid verbeterde. (03)
198x: Onderhoud door Slooff met diverse wijzigingen. (03)
1996: Grote revisie en herintonatie door Gebr. Vermeulen te
Weert. (03)
Dispositie in 2002:
Hoofdwerk |
Zwelwerk |
Pedaal |
Bourdon 16' |
Viool Prestant 8' |
Bazuin 16' |
Prestant 8' |
Vox Celeste 8' |
Subbas 16' |
Viola da Gamba 8' |
Holpijp 8' |
Open Bas 8' |
Roerfluit 8' |
Flûte Dolce 4' |
Baarpijp 8' |
Oktaaf 4' |
Woudfluit 2' |
Koraalbas 4' |
Fluit 4' |
Nazard 2 2/3' |
|
Oktaaf 2' |
Viola da Gamba 8' |
|
Quint 2 2/3' |
Vox Humana 8' |
|
Mixtuur 2-3-4- st. |
Tremulant |
|
Cornet 3-st disc. |
||
Trompet 8' |
Koppels:
Pedaal + Hoofdwerk
Pedaal + Zwelwerk
Hoofdwerk+ Zwelwerk
Zwelwerk +Hoofdwerk
2008: In de eerste helft van 2008 is er groot onderhoud
uitgevoerd aan het instrument. Het oorspronkelijke plan, waarin sprake was van
een duur van enkele weken, bleek al gauw niet haalbaar te zijn. Het is
uiteindelijk een operatie van zo'n vijf maanden geworden.
Tijdens het schoonmaken bleek namelijk dat het pijpwerk veel meer kleine
beschadigingen had dan verwacht: bij sommige registers werd in iedere pijp wel
een deuk ontdekt, en vele pijpen waren voorzien van gaatjes, zodat lekken in de
windlade niet zouden worden gehoord.
Ook in de laden werden meer gebreken ontdekt dan verwacht: na het vervangen
van alle pneumatiekbalgjes bleken noodgrepen uit het verleden om kapotte balgjes
te maskeren allerlei hangers te veroorzaken. Dit leidde tot een eveneens
langdurig proces van werkzaamheden aan de kegels en kegelstangen in de lade.
In één van de cancellen (registercancellen, natuurlijk) bleef windverlies
optreden, zodat de hoofdwerklade ook van bovenaf open moest worden gemaakt. De
hanger bleek te worden veroorzaakt door een duimstok, die ooit in de lade is
blijven liggen...
Bij het ontruimen van het zwelwerk bleek de bevestiging van een uitbreidingslade
die aan de muur hing bijna helemaal losgegaan. Nieuwe deuvels van hardhout zijn
hier aangebracht, zodat de lade weer in zijn oorspronkelijke positie kon worden
gefixeerd. Dit betekende wel dat de aan de verzakking aangepaste ophanging van
de pijpen ook weer naar zijn oorspronkelijke positie moest worden verplaatst.
Bij het werk aan de zwelkast bleek de middenstijl zo getordeerd dat het niet
mogelijk was de kas sluitend te maken met gebruikmaking ervan, zodat een nieuwe
werd gemaakt.
Bij het werk aan de contacten bleek dat de maatvoering van de toetsen niet
ideaal was voor het vervangen ervan door modern materiaal.
Door de reparaties moest veel pijpwerk opnieuw geïntoneerd worden. Van de
gelegenheid is gebruik gemaakt om het klankbeeld sluitender te maken, voor zover
het zeer diverse pijpwerk dit toestond.
Het resultaat is een warmer en gelijkmatiger klank, waar individuele registers
zoals de Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur, Cornet en Trompet minder op zichzelf
staan. De fluiten 4' en 2' zijn ontspannener van klank, de Prestant 8' is minder
plomp, zodat de andere achtvoeten meer kleur kunnen leveren.
Het eindresultaat is een orgel met een fraai klankbeeld, dat weliswaar niet
oorspronkelijk genoemd kan worden, maar wel een eigen geluid heeft. Allerlei
muziek, mits zorgvuldig gekozen en geregistreerd, kan erop tot zijn recht komen.
(04)
Bronvermelding: