1930? Winterswijk Hervormde Jeugdkerk

Voorgeschiedenis: In 1889 bouwde de Harense orgelbouwer Petrus van Oeckelen een orgel voor de Lutherse kerk te Breda.
Het binnenwerk en claviatuur van dit orgel werd in 1931 door de firma A. Standaart geplaatst in de toenmalige hagelnieuwe Hervormde Jeugdkerk te Winterswijk.
In de orgelkas die achterbleef in Breda werd, als doekje voor ‘t bloeden, nieuw pijpwerk geplaatst door dezelfde firma.


De Nederlander 19-07-1930

1930: Standaart bouwde in Winterswijk om de achterzijde en zijkanten van het Bredase binnenwerk een nieuwe kas.
De frontzijde kreeg een vreemde oplossing: in de muur is een driehoekige ruimte uitgespaard, waarin een deel van het front is geplaatst. Schijn bedriegt, want de afmeting van het werkelijke front is veel groter.
Zodoende staat het grootste deel van het orgel onzichtbaar, pal achter een muur, opgesteld.
Het gevolg is tweeërlei: de klank kan niet weg de kerk in en het temperatuurverschil tussen de (verwarmde) voorzijde van het orgel en (onverwarmde) orgelzolder kan zeer groot worden, allerlei ontstemmingen en storingen tot gevolg hebbende.
Het moge duidelijk zijn: het van Oeckelen-pijpwerk is nooit tot zijn recht gekomen door de inferieure plaatsing in de Jeugdkerk. Het orgel verkeert daardoor al bijna een kwart eeuw in praktisch onbespeelbare staat.
In het beleidsplan kerkmuziek van onze gemeente (maart 2006) werd voor het eerst beleid beschreven om een visie te ontwikkelen hoe met dit historische instrument om te gaan.
Eind 2007 verscheen er een eerste rapport. Het rapport werd gemaakt door dé Van Oeckelen-expert bij uitstek, Peter van Dijk. Van Dijk stelt dat het Van Oeckelen pijpwerk hoogwaardig is.
Zelfs nú nog, ondanks de deplorabele toestand van het orgel, is te horen dat het gaat om prachtig, karakteristieke registers.
In feite bezit het pijpwerk uit 1889 monumentale allure. Met de originele kas (die zich nog steeds in Breda bevindt) zou het instrument direct een monumentenstatus verkrijgen.
Het Van Oeckelen-orgel in de Balinkes behoort tot het religieus erfgoed van onze gemeente. Het was immers meer dan een halve eeuw het begeleidingsinstrument van de samenzang in de Jeugdkerk.
Het restaureren en vitaliseren van dit orgel vormt een tastbaar, hoorbaar en zichtbaar stuk rentmeesterschap van ons religieus erfgoed. Daarmee doen we recht aan de wortels van de Protestantse Gemeente te Winterswijk.
We hebben een bijzonder instrument in ons bezit. Zo bijzonder dat er alle reden toe is dit orgel een nieuwe toekomst te geven. Nu er voor de zondagse eredienst geen gebruik meer wordt gemaakt van de Balinkes, verdient het orgel eerherstel in de vorm van een zorgvuldige restauratie en herplaatsing in een kerkgebouw waar het wél tot zijn recht kan komen. De beste plek daarvoor is in de Zuidbeuk van de Jacobskerk. Op dezelfde plaats waar, aan de overzijde, de Noordbeuk, het stiltecentrum is gelegen. Dáár zou het orgel, centraal in onze kerkelijke gemeente en centraal in het Winterswijkse cultuurbereik, volledig tot zijn recht kunnen komen. In een ‘fabelhafte’ akoestiek, met een voortreffelijke klimaatbeheersing. Het zou van meerwaarde kunnen zijn in de kerkmuziekpraktijk, maar zeker ook in de concertpraktijk. De Jacobskerk zal er nóg aantrekkelijker door worden als concertlocatie. Ook zal het een meerwaarde zijn in de culturele en kunsthistorische betekenis van de Jacobskerk. Naast religieuze en culturele schatten uit meer dan een half millennium zou het Van Oeckelen-orgel een prachtige aanvulling zijn bij het monumentale Naber/ Metzlerorgel uit 1831/1972.
In 2008 heeft de kerkenraad het licht op groen gezet om door te gaan met het maken van plannen rond een nieuwe toekomst voor het Van Oeckelen-orgel. Momenteel wordt een werkgroep gevormd die naar alle waarschijnlijkheid later gestalte krijgt in een rechtspersoon. Want zoveel is wel duidelijk: wij kunnen als PGW zo’n omvangrijk plan niet zelf dragen en uitvoeren, daarvoor ontbreekt het ons aan specifieke kennis en middelen. Eén van de eerste zaken die gebeuren moet is het maken van een officieel, door allerlei instanties geautoriseerd rapport. Daarin wordt in detail de huidige staat en mogelijke toekomst van het orgel beschreven. Het jaar van het religieus erfgoed heeft ons geleerd dat de historie en toekomst van dit stuk PGW-erfgoed buitengewoon interessant is. U gaat er de komende jaren vast meer van horen!
Tekst: Wim Ruessink en foto's Henk Vis (01)


Foto Janco Schout  (02)


Nieuwe Leidsche Courant | 19 juli 1930 | pagina 5 (5/16) , De standaard 19-07-1930

Bronvermelding:

  1. www: http://www.pgwinterswijk.nl/downloads/kerkenwerk2009/Kerkenwerk_93_2009.pdf
  2. www: Orgeldatabase Piet Bron
  3. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Winterswijk,_Jeugdkerkstraat_12_-_Balinkeskerk


Het van Oeckelen-klavier (01)


Pijpwerk (01)