Geschiedenis Orgelmakerij Standaart Periode Rotterdam 1904-1923

De Schiedamse orgelmaker Standaart speelde een grote rol in de orgelbouw in Nederland tussen 1904 en 1935.
Het bedrijf "A. Standaart Kerkorgelfabriek" werd opgericht in 1904 door Adriaan Willem Jacobus Standaart - (14-02-1882 Rotterdam -11-01-1958 Schiedam) te Rotterdam.
De firma was aanvankelijk gevestigd te Rotterdam aan de Scheepmakershaven 32 en de Bloklandstraat 53, verhuisde daarna naar de Raephorststraat 85-87 (deze werkplaatst werd verlaten na een brand) , vervolgens naar de Zoomstraat 76-78 en later nog naar de Gerrit van der Lindenstraat 30-35-37 te Rotterdam. Telefoonnummers: 9667 en 3531
A.W.J. Standaart leerde het vak bij Michael Maarschalkerweerd (1838-1915) in Utrecht. Michael paste in zijn orgels nieuwe Duitse vindingen toe zoals de nieuwe orgeltractuur-technieken en de pneumatische kegellade. Ook werd hij beïnvloed door Cavaillé-Coll. Hij reisde meermalen naar Parijs voor een bezoek.  Standaart werd hierdoor uiteraard beïnvloed.
Hij kwam in 1900 vanuit Utrecht naar Rotterdam, waar hij in 1904 de orgelmakerij oprichtte onder de naam van "Ateliers voor Kerkorgelbouw A. Standaart”.
Hij vertelde zelf (volgens werknemer Henk Kamphuis) dat hij regelrecht voortkwam uit de firma Kam en Van der Meulen, een bekende orgelmakerij te Rotterdam in het midden van de vorige eeuw. Zijn grootvader van moeders kant, de heer Adrianus v. d. Haspel (1824-1911) te Rotterdam, was namelijk ook orgelmaker en was enige tijd medefirmant van de firma Kam en Van der Meulen.
Op verzoek van zijn grootvader Adrianus van den Haspel nam A.W.J. Standaart het opdrachtenpakket van Kam & Van der Meulen over en zette daarmee in wezen het werk van deze firma voort.
Het bedrijf werkte zeer fabrieksmatig en kon door de goedkopere werkwijze voor een lage prijs orgels leveren. In de twintiger jaren waren er ca. 40 personen in dienst.

Ook aan de adressering is te zien dat het bedrijf steeds verder uitbreidde. In de eerste advertentie 1906: Bloklandstraat 53 (woonhuis) en Scheepmakershaven 32
1908: Raephorststraat 87 en Zoomstraat 78
1909: Raephorststraat 87-89 en Zoomstraat 64
1911: Raephorststraat 87-89 en Zoomstraat 62-64
1916: Gerrit van der Lindenstraat 35-37
1919: Gerrit van der Lindenstraat 30-37



De Tijd 10-03-1906


RK dagblad het huisgezin 22-11-1908


Nieuwe Vlaardingsche courant 28-11-1908


De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland 15 maart 1909 pagina 4


Nieuwe Vlaardingsche courant 13-03-1909 Over de volle breedte van de krant


De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland 15 augustus 1910 pagina 4


Gorinchems Advertentieblad, 05081910; p. 2


Zierikzeesche Nieuwsbode 16 september 1910 pagina 8


Advertentie uit "Het Orgel" 1911 januari voor een orgelmaker


Advertentie uit "het Orgel" Oktober 1911


Advertentie uit Nieuwsblad het land van Heusden en Altena de Langstraat en de Bommelerwaard 25 oktober 1911 pagina 4


Zierikzeesche Nieuwsbode 15 april 1911 pagina 2


Advertentie uit Rotterdamsch nieuwsblad 23-01-1912 en Nieuwsblad, gewijd aan de belangen van de Hoeksche Waard en IJselmonde 17-02-1912


Bericht uit "Het Orgel"oktober 1912. Leden van de NOV (Nederlandse Organisten Vereniging) bezochten de orgelmakerij in Rotterdam.


De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland 11 maart 1913 pagina 4


De standaard 29-09-1913


De standaard 20-12-1913


In 1913 had Standaart al behoorlijk aandeel in de bouw van kerkorgels in Nederland. Bovenstaand de lijst met 9 nieuwe en 2 gerestaureerde orgels in Nederland uit "Het Orgel" van januari 1914.


Zierikzeesche Nieuwsbode 9 januari 1914 pagina 8


Op de werklijst van 1914 voor Nederland "Het Orgel" van april 1915 staat Standaart vermeld met  11 nieuwe orgels en 1 gerestaureerd orgel .


De standaard 14-11-1914



Op de werklijst van 1915 voor Nederland "Het Orgel" van juni 1916 staat Standaart vermeld met  12 nieuwe orgels en 2 gerestaureerde orgels .


Ook waren er voor het jaar 1914 al 10 orgels in aanbouw. Zie bovenstaand bericht uit "Het Orgel" van januari 1914


Personeelsadvertentie uit "Het Orgel" van september 1914. Blijkbaar was de orderportefeuille zo goed gevuld dat er nieuw personeel geworven moest worden.


In juli 1915 adverteert Standaart in "Het Orgel" met zijn instrument in de kerk van de nederlandse Protestantenbond te Schiedam.


De standaard 30-04-1915


In oktober 1916 verschijnt in het tijdschrift "Het Orgel"bovenstaande advertentie                In november 1916 ziet de advertentie er iets anders uit


De Prins (der geillustreerde bladen), 6 mei 1916


In de advertentie in "Het orgel" van oktober 1918 worden recent geaamkte en in aanbouw zijnde orgels vermeld.


Jaarboek voor de Nederlandse Hervormde Kerk - 1918


In het tijdschrift "Het Orgel" van maart 1919 vraagt Standaart een orgelpijpenmaker


Advertentie uit oktober 1919 "Het Orgel".


Advertentie uit 1919, waarin het salonorgel wordt genoemd dat tijdens de 3e Jaarbeurs in Utrecht door Standaart werd getoond.


In 'Ons Zondagsblad' 11e jaargang no. 22 van 6 september 1919 staat een artikel door W. Landré met als titel "Orgelfabricage'. (klik op de foto van het artikel voor een vergroting)
Op de pagina ernaast zijn nog twee foto's te vinden. (#n11)


Jaarboek 1920 van de Gereformeerde Kerken in Nederland

Tot ca. 1920 werden er alleen, doorgaans pneumatische orgels, gebouwd voor kerken. Vanaf  1920 werden steeds meer orgels gebouwd voor concertzalen en bioscopen, bestemd om "stomme" films van bijpassend geluid te voorzien. Deze periode was echter maar heel kort omdat al gauw films werden geïntroduceerd met geluid. Deze orgels hadden doorgaans een electro-pneumatische tractuur. Vanaf 1920 (Amsterdam Edison) tot 1935 bouwde men in Nederland ca. 45 theaterorgels.
Standaart werkte veel met aangekochte materialen en  de fronten waren doorgaans gebaseerd op enkele types.


De kunst; een algemeen geïllustreerd en artistiek weekblad jrg 20, 1927/1928, no 1029, 15-10-1927 


Literatuur en overige bronnen:

  1. Uitgave in 1914 door Standaart: "Na tien jaren"
  2. Uitgave in 1920 door Standaart: "Hoe ons werk beoordeeld wordt": Overdruk van kunstcritieken, recensies uit verschillende couranten en tijdschriften, getuigenissen van bekende toonkunstenaars.  In deze brochure is een attest opgenomen van onder anderen de koncertzangeres mej. Tilly Koenen te Berlijn, waarin de volgende zinsnede voorkomt: „De Standaartorgels zullen weldra tot de Standaard-orgels
    behooren
    .”
  3. Uitgave in 1927 door Standaart: „Het Standaart Kerkorgel als het moderne Hollandsche Standaardorgel”.
  4. De Mixtuur, nummer 16, april 1975: Uit de tijd der"Standaardisering / W.D. van der Kleij; W.H. Zwart. - In:
  5. De Mixtuur nr. 66 september 1990: Repertorium van advertenties in de 'Kerkelijke Courant' / W.D. van der Kleij
  6. "Orgels bij de omroep" door Cor L. Doesburg Strengholt 1996
  7. Email van Peter van den Heuevel van orgelmaker van den Heuvel d.d. 6 januari 2014
  8. Email van Jan Korpershoek d.d. 11 januari 2014
  9. E-Mail van Jan Clavaux d.d. 3-11-2014
  10. E-Mail Kees Bimmel  juni 2016 met gegevens vanuit de nalatenschap van Jan Slingerland.
  11. Op het artikel werd ik telefonisch attent gemaakt door dhr. Gabriel uit Vorden  in januari 2023