1914, februari 2 Schiedam Nederlandse Protestantenbond (Westvest)

1914: Nieuw orgel door Standaart. Ingebruikname 2 februari 1914 met een bespeling door A. B. H. Verhey, organist van de kerk.
Programma: Bach, Toccata en fuga d moll; Franck, Prélude, fugue et variation; Handel, Concerto F dur;Mendelssohn, Sonate A dur; Brahms, koraalvoorspel Herzlich tut mich verlangen; Schumann, Avondlied; Lemmens, Marche triomphale.
Kas en front werden ontworpen door prof. Evers die ook het ontwerp voor de kerk had gemaakt. Het front in Engelse stijl, d.w.z. niet meer in houten omlijsting. In het front 24 pijpen van Prestant 8 en 12 van Viola di Gamba 8.
Windvoorziening met baskule-trapbeweging; voor de aanleg van een elektrische windvoorziening was ruimte gereserveerd.
Winddruk: solostemmen 80 mm, hoofdmanuaal en gezichtpijpen 95 mm, grondstemmen en pneumatische inrichting 110 mm.
Klavieren uitschuifbaar, waardoor het inwendige gemakkelijk is te overzien.


Foto (01) door Rijksdienst voor het cultureel erfgoed

Hoofdmanuaal, C-g' : Bourdon 16, Prestant 8, Viola di Gamba 8, Flüte harmonique 8, Aeoline 8, Flüte travers 8, Roerfluit 8, Quintadeen 8, Octaaf 4, Woudfluit 2, Trompette harmonique 8.
Positief, C-g'"(in crescendokast): Viool Prestant 8, Viola d’Amore 8, Salicionaal 8, Gemshoorn 8, Holpijp 8, Flüte dolce 4, Vox humana 8. Tremulant.
Pedaal, C- f: Subbas 16, Baardpijp 8, Bazuin 16. Oktaafkoppel.
Koppelingen: man.-pos., ped.-man., ped.-pos.
Drukknoppen: p mf f t afl.

De Vox humana was sterker geïntoneerd dan gebruikelijk en daardoor dominerend in het ensemble van het bovenmanuaal, hetgeen kritiek uitlokte in de pers.

Dit orgel is door den fabrikant wat registratuur en intonatie betreft geheel samengesteld en geregeld naar het verlangen van den heer Verhey, toonkunstenaar te Rotterdam.
Als een bijzonderheid zij vermeld, dat dit orgel geen vulstemmen heeft, alleen grondstemmen, waaronder verschillende solostemmen, die op vele orgels niet voorkomen.
Bijzonder schoon zijn bijv. de Flute harmonique, de Flute tembres (lees: travers), de Quintadeen, de Viola di Gamba, — de laatste in ’t front gebouwd en door een nieuwe toepassing veredeld. (........ )
De totaalindruk is voortreffelijk; het uiterlijk best verzorgd.
De fabrikant oogst met dit instrument nieuwe lauweren. De Standaard, 9 februari 1914; geciteerd in boekje kerkorgels - 43/44.

De samenstelling der dispositie is zoodanig, dat geen enkele kwint, kwart of terts er in aanwezig is; er is naar gestreefd alle „boventonen” te vermijden, den natuurtoon naar voren te brengen; vandaar dat ook geen z.g.
vulstemmen aanwezig zijn.
II. de Ronde in Rotterdamsch Nieuwsblad, 3 februari 1914; geciteerd in boekje kerkorgels - 46.


Bericht uit "Het Orgel" van februari 1914


In juli 1915 adverteert Standaart met dit instrument in "Het Orgel".

Jaren '50 en '60 van de 20e eeuw: Wijzigingen door de orgelbouwers H.G. Kamphuis uit Schiedam en de orgelmaker C.H. van Oosten te Rotterdam. (03)

1962: De pneumatische tractuur werd gewijzigd in een elektrische overbrenging, hetgeen de aanspreeksnelheid verbeterde.  (03)

198x: Onderhoud door Slooff met diverse wijzigingen. (03)

1996: Grote revisie en herintonatie door Gebr. Vermeulen te Weert. (03)

Dispositie in 2002:

Koppels: 
Pedaal + Hoofdwerk
Pedaal + Zwelwerk
Hoofdwerk+ Zwelwerk
Zwelwerk +Hoofdwerk

2008: In de eerste helft van 2008 is er groot onderhoud uitgevoerd aan het instrument. Het oorspronkelijke plan, waarin sprake was van een duur van enkele weken, bleek al gauw niet haalbaar te zijn. Het is uiteindelijk een operatie van zo'n vijf maanden geworden.
Tijdens het schoonmaken bleek namelijk dat het pijpwerk veel meer kleine beschadigingen had dan verwacht: bij sommige registers werd in iedere pijp wel een deuk ontdekt, en vele pijpen waren voorzien van gaatjes, zodat lekken in de windlade niet zouden worden gehoord.
Ook in de laden werden meer gebreken ontdekt dan verwacht: na het vervangen  van alle pneumatiekbalgjes bleken noodgrepen uit het verleden om kapotte balgjes te maskeren allerlei hangers te veroorzaken. Dit leidde tot een eveneens  langdurig proces van werkzaamheden aan de kegels en kegelstangen in de lade.
In één van de cancellen (registercancellen, natuurlijk) bleef windverlies optreden, zodat de hoofdwerklade ook van bovenaf open moest worden gemaakt. De hanger bleek te worden veroorzaakt door een duimstok, die ooit in de lade is blijven liggen...
Bij het ontruimen van het zwelwerk bleek de bevestiging van een uitbreidingslade die aan de muur hing bijna helemaal losgegaan. Nieuwe deuvels van hardhout zijn hier aangebracht, zodat de lade weer in zijn oorspronkelijke positie kon worden gefixeerd. Dit betekende wel dat de aan de verzakking aangepaste ophanging van de pijpen ook weer naar zijn oorspronkelijke positie moest worden verplaatst.
Bij het werk aan de zwelkast bleek de middenstijl zo getordeerd dat het niet mogelijk was de kas sluitend te maken met gebruikmaking ervan, zodat een nieuwe werd gemaakt.
Bij het werk aan de contacten bleek dat de maatvoering van de toetsen niet ideaal was voor het vervangen ervan door modern materiaal.
Door de reparaties moest veel pijpwerk opnieuw geïntoneerd worden. Van de gelegenheid is gebruik gemaakt om het klankbeeld sluitender te maken, voor zover het zeer diverse pijpwerk dit toestond.
Het resultaat is een warmer en gelijkmatiger klank, waar individuele registers zoals de Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur, Cornet en Trompet minder op zichzelf staan. De fluiten 4' en 2' zijn ontspannener van klank, de Prestant 8' is minder plomp, zodat de andere achtvoeten meer kleur kunnen leveren.
Het eindresultaat is een orgel met een fraai klankbeeld, dat weliswaar niet oorspronkelijk genoemd kan worden, maar wel een eigen geluid heeft. Allerlei muziek, mits zorgvuldig gekozen en geregistreerd, kan erop tot zijn recht komen. (04)

Bronvermelding:

1. www: http://nl.wikipedia.org/wiki/Zaalkerk_%28Schiedam%29 (2013-10-21)
2. www: http://www.orgels-en-kerken.nl/index/schiedam-npb-orgel.htm (2013-10-21)
3. www: http://www.orgelsite.nl/kerken40/schiedam.htm (2013-10-23)
4. www: http://www.npbschiedam.nl/0000009678080360e/hetorgel.html
5. www: http://www.reliwiki.nl/index.php?title=Schiedam,_Westvest_90_-_Nederlandse_Protestanten_Bond
6. www: Orgeldatabase Piet bron