Geschiedenis Nicolaas Albertus van Dam te Utrecht (27 juli 1873 -17 januari 1967)

Artikel Piet van Hoogdalem (1937-2011) over N.A. van Dam als harmoniumbouwer.

Tot 1907: Nicolaas Albertus van Dam is geboren op 27 juli 1873 in Utrecht. Zijn ouders waren Nicolaas Albertus van Dam uit Utrecht en Hermina Zeeman uit Zaandam. Hij heeft bij Maarschalkerweerd als orgelmaker gewerkt tot 1907. In 1905 werkte hij bijvoorbeeld mee aan de restauratie van het Haarlemse Bavo orgel en maakte hij een technische tekening van de dwarsdoorsnede van dit orgel. Deze tekening is bewaard gebleven.
Vnaf 10-12-1902 woonde hij op het adres Predikherenkerkhof 21B.
N.A. van Dam was lid van de Hervomde kerk en ging later over naar de Christelijk Gereformeerde kerk, waar hij ook een aantal orgels voor bouwde. (02)

Foto links: Bron: Boek van Klaas Bolt: De historie en samenstelling van het Haarlemse Müller-orgel (1985)
Foto rechts:Bron: Boek van Jos Laus: Maarschalkerweerd & Zoon (2018) Personeel van Michaël Maarschalkerweerd. Datum onbekend. Onbekend of N.A. van Dam hier tussen staat
Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.

1897: Kerkorgel aangeboden door vader of zoon

Het nieuws van den dag : kleine courant 20-10-1897

1907: Hij vestigt hij zich als zelfstandig orgelmaker in Utrecht met een werkplaats aan de Mariaplaats. Het onderzoek naar zijn productie van orgels en harmoniums wordt sterk bemoeilijkt doordat N.A van Dam nauwelijks een administratie bij hield.
Hij woonde aan de Predikherenstraat 14B (situatie nu 2019). In datzelfde jaar maakt hij zijn eerste orgel. Dit was het orgel voor Oosterhesselen. In het orgel in Oosterhesselen is een naambordje gevonden van J.M.W. Stoker, dat in het bezit is van de heer Schilder. De heer Stoker was een goede kennis van N.A. van Dam en deze heer Stoker had een piano en orgelhandel in waarschijnlijk Utrecht. Stoker en van Dam hebben in de beginperiode een soort zakelijke samenwerking gehad, vandaar het bordje met opschrift "J M W Stoker".


Links: vader Nicolaas Albertus van Dam en rechts zoon Nicolaas Albertus van Dam.
Klik op de foto voor een vergroting

1912: In 1912 werd de zaak verplaatst van de Mariaplaats naar de Lange Lauwerstraat 57bis.
In 1912 werd een 2-klaviers harmonium met pedaal gemaakt, dat diende als verjaardagscadeau voor de toen 13-jarige Cor Kee. Van Dam kwam regelmatig bij hem thuis. Het is helaas niet bekend waar dit harmonium is gebleven.(03)
Ook Mees van Huis bezat een harmonium van Van Dam. Hij was een huisvriend van Van Dam. Zoon Co speelde viool met Mees van Huis aan het orgel
Bijzonder is dat hij in de periode 1913-1916 drie vrijwel gelijkwaardige orgels bouwde wat het front betreft, t.w. 1913 CGK Boskoop, 1914 Remonstrantse kerk Boskoop en 1916 CGK Baarn. Het orgel van de Remonstrantse kerk is in de jaren zestig van de vorige eeuw door vervanging verloren gegaan.
Van Dam maakte tussen 1907 tot 1920 uitsluitend orgels met een mechanische tractuur.
Na verloop van tijd gaat ook zijn zoon Nicolaas Albertus (Co) meewerken als knecht in de zaak (ca. 1915?) In die tijd was er weinig nieuwbouw van pijporgels en misschien is van Dam toen harmoniums gaan bouwen om werk te genereren.
Alle mechanieken werden in de eigen werkplaats vervaardigd. Het pijpwerk werd niet zelf gemaakt, maar dit werd gemaakt door Laukhuff.
Tongen voor de harmoniums werden geleverd door de gebr. Dix in Gera uit Duitsland.

Postkaart van Dix aan van Dam d.d. 15 juli 1953

Tongen en windladen werden ook betrokken bij Külln? in Leipzig. Ook werden tongen besteld in Amerika.
Windmotoren werd besteld bij Meidinger in Basel. Veel harmoniums werd geleverd in Utrecht en omgeving.
Architecten de Jong en Nienhuis uit Utrecht dienden als adviseurs voor van Dam voor zijn orgelkassen.
Vanaf 23 oktober 1928 woonde aan de Predikherenkerkhof 20Bis. (02)
Blijkbaar betrok van Dam ook materiaal van de orgelmaker Verschueren. Dit blijk uit onderstaande brief d.d. 22 december 1923

Geachte heer NA van Dam
                      Utrecht
Hierbij zend ik U een partijtje mensuren terug die nog aanwezig waren.
De mensuren van het front heb ik ontvangen en zijn wij bereid aan het
werk met deze pijpen.
De pedaalplaten zend ik u volgende week.
Membramen en kegels stangen  enz
kan ik u ook uit voorraad leveren.
Wanneer u thans nog oud metaal van
goede qualiteit hebt bijv. van dat oude front, daar kan ik u een goede
prijs voor betalen daar ik nu weer metaal
moet kopen. Gaarne ontving ik echter eerst een monster ter onderzoek.
Inmiddels gegroet
Hoogachtend L. Verschueren

P.S. Wanneer kunt u die houten pijpen en zinken Prestant of Octaafbas
pijpen gebruiken die hier reeds lang klaar staan?
Klik op de afbeelding voor een vergroting

1929: Op dinsdag 29 januari brak brand uit in het taxibedrijf naast de werkplaats. De gehele werkplaats met 6 harmoniums, het archief en een kerkorgel ging bij deze brand verloren.
In verschillende kranten werd verslag gedaan van deze brand. In een plaatselijk? nieuwsblad werd op 30-01 ook verslag gedaan. De werkplaats van van Dam wordt echter niet genoemd.

De tribune : soc. dem. weekblad d.d. 01-02-1929

In die tijd had hij veel werk en richtte hij zijn werkplaats op aan de andere kant van de stad aan de Stroosteeg.
In de oorlogsjaren was er weinig werk en werd er armoe geleden.
Vermoedelijk heeft hij ook samengewerkt met de orgelmaker de Koff.(02)
Zoon Co volgde een opleiding als instrumentmaker aan de ambachtsschool. Later werd hij meubelmaker en restaureerde ook antieke meubels. Van 1955 tot 1969 werkte Co bij de orgelmaker van Vulpen.


Links zoon Co van Dam en rechts vader Nicolaas Albert van Dam. Persoon in het midden onbekend
Klik op de foto voor een vergroting

1947: Op 20 januri werd het 40-jarig jubileum gevierd. Inmiddels was de oude van N.A. Dam stokdoof geworden. Een grote handicap! Het bedrijf werd langzamerhand afgebouwd.


1959: Op 8 okober werd het bedrijf uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel.(02)

1967: Nicolaas Albertus van Dam overlijdt op 93-jarige leeftijd

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Piet van Hoogdalem plaatste ook af en toe advertenties in kranten om inlichting over van Dam te verzamelen

Piet van Hoogdalem kocht in 1989 een harmonium van N.A. van Dam

Familie geschiedenis van Dam (Er is geen verband  met de Friese orgelbouwers van Dam)

Nicolaas Albertus van Dam Geboortedatum 27-07-1873 Geboorteplaats Utrecht Geslacht Man Vader Nicolaas Albertus van Dam Moeder Hermina Zeeman Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 118-03 Aktenummer 1295 Registratiedatum 29-07-1873

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Ouders gehuwd in 1872 Zie huwelijksakte
Bruidegom Nicolaas Albertus van Dam Geboorteplaats Utrecht Leeftijd 29 (19 maart 1943) Overleden in Utrecht op 30-01-1928 (Hij was meubelmaker, werkte mee in de werkplaats van zijn zoon en volgens kleinzooon Co stokdoof)
Bruid Hermina Zeeman Geboorteplaats Zaandam Leeftijd 33
Vader van de bruidegom Nicolaas Albertus van Dam
Moeder van de bruidegom Aletta Schadee
Vader van de bruid Cornelis Zeeman
Moeder van de bruid Saartje Klis
Gebeurtenis Huwelijk Datum 04-09-1872 Gebeurtenisplaats Utrecht
Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 287-01 Aktenummer 388 Registratiedatum 04-09-1872
Persoonskaart van Nicolaas Albertus van Dam. Voorzijde en achterzijde

Grootouders gehuwd in 1835 Zie huwelijksakte
Bruidegom Nicolaas Albertus van Dam Geboorteplaats Wilnis Leeftijd 32
Bruid Aletta Schadee Geboorteplaats Utrecht Leeftijd 32
Vader van de bruidegom Cornelis van Dam
Moeder van de bruidegom Krijntje Hogerhout
Vader van de bruid Adrianus Schadee
Moeder van de bruid Aletta van Geelen
Datum 25-11-1835 Gebeurtenisplaats Utrecht
Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 949-01 Aktenummer 361 Registratiedatum 25-11-1835

Overgrootouders gehuwd in 1799 Zie huwelijksakte
Bruidegom Cornelis van Dam Geboorteplaats Utrecht Woonplaats Wilnis
Bruid Krijntje Hogerhout Geboorteplaats Oudhuijsen Woonplaats Oudhuijsen
Datum 14-04-1799 Religie Nederduits-gereformeerd (later Nederlands-hervormd) Gebeurtenisplaats Wilnis Gebeurtenis Ondertrouw
Datum 23-03-1799
Het Utrechts Archief DTB_RHC_Vecht_Venen_1200 Registratienummer 751 Pagina 40 Registratiedatum 14-04-1799 Akteplaats Wilnis

Broers en zussen:
Cornelis Willem geboren 02-09-1874 overleden 28-09-1874
NN Levenloos kind geboren 04-06-1875
Hermina geboren: 29-06-1876 Overleden:
17-09-1949
Jacoba geboren: 06-10-1877
Cornelis Hendricus goboren: 18-01-1879
Alida Elisabeth Geboren : 12-12-1880 Overl
eden: 18-09-1950
Sara geboren: 15-06-1883

Huwelijk met Bartha Elberts Zie huwelijksakte
Bruidegom Nicolaas Albertus van Dam Geboorteplaats Utrecht Leeftijd 26 Overled
en 17 januari 1967
Bruid Bartha Elberts Geboorteplaats De Bilt Leeftijd 24 Overled
en 12-07-1951
Vader van de bruidegom Nicolaas Albertus van Dam
Moeder van de bruidegom Hermina Zeeman
Vader van de bruid Jacobus Elberts
Moeder van de bruid Jannetje Weijenberg
Gebeurtenis Huwelijk Datum 24-11-1899 Gebeurtenisplaats De Bilt
Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 207-11 Aktenummer 27 Registratiedatum 24-11-1899 Akteplaats De Bilt
Persoonskaart van Nicolaas Albertus van Dam

Kinderen:
Nicolaas Albertus Geboortedatum 03-09-1900 Overleden 28-01-1982 (Hij had de school eerder verlaten om bij zijn vader in de werkplaats te kunnen meewerken, volgens kleinzoon Co)
Jannetje Hermina Geboortedatum 25-07-1902 Overleden 07-03-1936
Jacobus Geboortedatum 14-12-1906 Overleden 21-11-1992 gehuwd met Hendrikje Besseltje Donker
Persoonskaart Jacobus van Dam. Voorzijde en achterzijde

Overlijdensbericht Jacobus van Dam Klik op de afbeelding voor een vergroting

Bronnen:

  1. E-Mail van Piet van Hoogdalem, Schiedam op 29-12-1999
  2. Ínterview in 1991 door Piet van Hoogdalem met zoon Co in 1991
  3. Telefoongesprek 16-08-1990 met Cor Kee door Piet van Hoogdalem