Geschiedenis Nicolaas Albertus van Dam te Utrecht (27 juli 1873
-17 januari 1967)
Artikel Piet van Hoogdalem
(1937-2011) over N.A. van Dam als harmoniumbouwer.
Tot 1907: Nicolaas Albertus
van Dam is geboren op 27 juli 1873
in Utrecht. Zijn ouders waren Nicolaas Albertus van Dam uit Utrecht en Hermina
Zeeman uit Zaandam. Hij heeft bij Maarschalkerweerd als orgelmaker
gewerkt tot 1907. In 1905 werkte hij bijvoorbeeld mee aan de
restauratie van het Haarlemse
Bavo orgel en maakte hij een technische tekening van
de dwarsdoorsnede van dit orgel. Deze tekening is bewaard gebleven.
Vnaf 10-12-1902 woonde hij op het adres Predikherenkerkhof 21B.
N.A. van Dam was lid van de Hervomde kerk en ging later over naar de Christelijk
Gereformeerde kerk, waar hij ook een aantal orgels voor bouwde. (02)
Foto links: Bron: Boek van Klaas Bolt: De historie en
samenstelling van het Haarlemse Müller-orgel (1985)
Foto rechts:Bron: Boek van Jos Laus: Maarschalkerweerd & Zoon (2018) Personeel
van Michaël Maarschalkerweerd. Datum onbekend. Onbekend of N.A. van Dam hier
tussen staat
Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.
1897: Kerkorgel aangeboden door vader of zoon
Het nieuws van den dag : kleine courant 20-10-1897
1907: Hij vestigt hij zich als zelfstandig orgelmaker in Utrecht met een
werkplaats aan de Mariaplaats. Het onderzoek naar zijn productie van orgels en
harmoniums wordt sterk bemoeilijkt doordat N.A van Dam nauwelijks een
administratie bij hield.
Hij woonde aan de Predikherenstraat 14B (situatie
nu 2019). In datzelfde jaar maakt hij zijn eerste orgel. Dit was het orgel voor
Oosterhesselen. In het orgel in Oosterhesselen is een naambordje gevonden
van J.M.W. Stoker, dat in het bezit is van de heer Schilder. De heer Stoker was
een goede kennis van N.A. van Dam en deze heer Stoker had een piano en
orgelhandel in waarschijnlijk Utrecht. Stoker en van Dam hebben in de
beginperiode een soort zakelijke samenwerking gehad, vandaar het bordje met
opschrift "J M W Stoker".
Links: vader Nicolaas Albertus van Dam en rechts zoon Nicolaas Albertus van Dam.
Klik op de foto voor een vergroting
1912:
In 1912 werd de zaak verplaatst van de Mariaplaats naar de Lange Lauwerstraat 57bis.
In 1912 werd een 2-klaviers harmonium met pedaal gemaakt, dat diende als
verjaardagscadeau voor de toen 13-jarige Cor Kee. Van Dam kwam regelmatig bij
hem thuis. Het is helaas niet bekend waar dit harmonium is gebleven.(03)
Ook Mees van Huis bezat een harmonium van Van Dam. Hij was een huisvriend van
Van Dam. Zoon Co speelde viool met Mees van Huis aan het orgel
Bijzonder is dat
hij in de periode 1913-1916 drie vrijwel gelijkwaardige orgels bouwde wat het
front betreft, t.w. 1913 CGK Boskoop, 1914 Remonstrantse kerk Boskoop en 1916
CGK Baarn. Het orgel van de Remonstrantse kerk is in de jaren zestig van de
vorige eeuw door vervanging verloren gegaan.
Van Dam maakte tussen 1907 tot 1920 uitsluitend orgels met een
mechanische tractuur.
Na verloop van tijd gaat ook zijn zoon Nicolaas Albertus (Co) meewerken als
knecht in de zaak (ca. 1915?) In die tijd was er weinig nieuwbouw van pijporgels
en misschien is van Dam toen harmoniums gaan bouwen om werk te genereren.
Alle mechanieken werden in de eigen werkplaats vervaardigd. Het pijpwerk werd
niet zelf gemaakt, maar dit werd gemaakt door Laukhuff.
Tongen voor de harmoniums werden geleverd door de gebr. Dix in Gera uit
Duitsland.
Postkaart van Dix aan van Dam d.d. 15 juli 1953
Tongen en windladen werden ook betrokken bij Külln? in Leipzig. Ook
werden tongen besteld in Amerika.
Windmotoren werd besteld bij Meidinger in Basel. Veel harmoniums werd geleverd
in Utrecht en omgeving.
Architecten de Jong en Nienhuis uit Utrecht dienden als adviseurs voor van Dam
voor zijn orgelkassen.
Vanaf 23 oktober 1928 woonde aan de Predikherenkerkhof 20Bis. (02)
Blijkbaar betrok van Dam ook materiaal van de orgelmaker Verschueren. Dit blijk
uit onderstaande brief d.d. 22 december 1923
1929: Op dinsdag 29 januari brak brand uit in het taxibedrijf naast de werkplaats. De gehele
werkplaats met 6 harmoniums, het archief en een kerkorgel ging bij deze brand verloren.
In verschillende kranten werd verslag gedaan van deze brand. In een plaatselijk?
nieuwsblad werd op 30-01 ook verslag
gedaan. De werkplaats van van Dam wordt echter niet genoemd.
De tribune : soc. dem. weekblad d.d. 01-02-1929
In die tijd had hij veel werk en
richtte hij zijn werkplaats op aan de andere kant van de stad aan de Stroosteeg.
In de oorlogsjaren was er weinig werk en werd er armoe
geleden.
Vermoedelijk heeft hij ook samengewerkt met de orgelmaker de Koff.(02)
Zoon Co volgde een opleiding als instrumentmaker aan de ambachtsschool. Later
werd hij meubelmaker en restaureerde ook antieke meubels. Van 1955 tot 1969
werkte Co bij de orgelmaker van Vulpen.
Links zoon Co van Dam en rechts vader Nicolaas Albert van Dam. Persoon in het
midden onbekend
Klik op de foto voor een vergroting
1947:
Op 20 januri werd het 40-jarig jubileum gevierd. Inmiddels was de oude van
N.A. Dam stokdoof geworden. Een grote handicap! Het bedrijf werd langzamerhand
afgebouwd.
1959: Op 8 okober werd het bedrijf uitgeschreven bij de Kamer van
Koophandel.(02)
1967: Nicolaas
Albertus van Dam overlijdt op 93-jarige leeftijd
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Piet van Hoogdalem plaatste ook af en toe advertenties in kranten om inlichting
over van Dam te verzamelen
Piet van Hoogdalem kocht in 1989 een harmonium van N.A. van Dam
Familie geschiedenis van Dam (Er is geen verband met de Friese
orgelbouwers van Dam)
Nicolaas Albertus van Dam Geboortedatum 27-07-1873
Geboorteplaats Utrecht Geslacht Man Vader Nicolaas Albertus van Dam Moeder
Hermina Zeeman Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 118-03
Aktenummer 1295 Registratiedatum 29-07-1873
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Ouders gehuwd in 1872 Zie
huwelijksakte
Bruidegom Nicolaas Albertus van Dam Geboorteplaats Utrecht Leeftijd 29 (19 maart
1943)
Overleden in
Utrecht op 30-01-1928 (Hij was meubelmaker, werkte mee in de werkplaats van zijn
zoon en volgens kleinzooon Co stokdoof)
Bruid Hermina Zeeman Geboorteplaats Zaandam Leeftijd 33
Vader van de bruidegom Nicolaas Albertus van Dam
Moeder van de bruidegom Aletta Schadee
Vader van de bruid Cornelis Zeeman
Moeder van de bruid Saartje Klis
Gebeurtenis Huwelijk Datum 04-09-1872 Gebeurtenisplaats Utrecht
Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 287-01 Aktenummer 388
Registratiedatum 04-09-1872
Persoonskaart van Nicolaas Albertus van Dam.
Voorzijde
en
achterzijde
Grootouders gehuwd in 1835 Zie
huwelijksakte
Bruidegom Nicolaas Albertus van Dam Geboorteplaats Wilnis Leeftijd 32
Bruid Aletta Schadee Geboorteplaats Utrecht Leeftijd 32
Vader van de bruidegom Cornelis van Dam
Moeder van de bruidegom Krijntje Hogerhout
Vader van de bruid Adrianus Schadee
Moeder van de bruid Aletta van Geelen
Datum 25-11-1835 Gebeurtenisplaats Utrecht
Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 949-01 Aktenummer 361
Registratiedatum 25-11-1835
Overgrootouders gehuwd in 1799 Zie
huwelijksakte
Bruidegom Cornelis van Dam Geboorteplaats Utrecht Woonplaats Wilnis
Bruid Krijntje Hogerhout Geboorteplaats Oudhuijsen Woonplaats Oudhuijsen
Datum 14-04-1799 Religie Nederduits-gereformeerd (later Nederlands-hervormd)
Gebeurtenisplaats Wilnis Gebeurtenis Ondertrouw
Datum 23-03-1799
Het Utrechts Archief DTB_RHC_Vecht_Venen_1200 Registratienummer 751 Pagina 40
Registratiedatum 14-04-1799 Akteplaats Wilnis
Broers en zussen:
Cornelis Willem geboren 02-09-1874 overleden 28-09-1874
NN Levenloos kind geboren 04-06-1875
Hermina geboren: 29-06-1876 Overleden: 17-09-1949
Jacoba geboren: 06-10-1877
Cornelis Hendricus goboren: 18-01-1879
Alida Elisabeth Geboren : 12-12-1880 Overleden: 18-09-1950
Sara geboren: 15-06-1883
Huwelijk met Bartha Elberts Zie
huwelijksakte
Bruidegom Nicolaas Albertus van Dam Geboorteplaats Utrecht Leeftijd 26 Overleden
17 januari 1967
Bruid Bartha Elberts Geboorteplaats De Bilt Leeftijd 24
Overleden
12-07-1951
Vader van de bruidegom Nicolaas Albertus van Dam
Moeder van de bruidegom Hermina Zeeman
Vader van de bruid Jacobus Elberts
Moeder van de bruid Jannetje Weijenberg
Gebeurtenis Huwelijk Datum 24-11-1899 Gebeurtenisplaats De Bilt
Het Utrechts Archief Archief 481 Registratienummer 207-11 Aktenummer 27
Registratiedatum 24-11-1899 Akteplaats De Bilt
Persoonskaart van Nicolaas Albertus van Dam
Kinderen:
Nicolaas Albertus Geboortedatum 03-09-1900 Overleden 28-01-1982 (Hij had de
school eerder verlaten om bij zijn vader in de werkplaats te kunnen meewerken,
volgens kleinzoon Co)
Jannetje Hermina Geboortedatum 25-07-1902 Overleden 07-03-1936
Jacobus Geboortedatum 14-12-1906 Overleden 21-11-1992 gehuwd met Hendrikje
Besseltje Donker
Persoonskaart Jacobus van Dam.
Voorzijde en
achterzijde
Overlijdensbericht Jacobus van Dam Klik op de afbeelding voor een vergroting
Bronnen: